Ojcowski Park Narodowy jest najmniejszym parkiem narodowym w Polsce. Najmniejszym, ale zdecydowanie niepozbawionym atrakcji. Wręcz przeciwnie – swoimi atrakcjami mógłby obdzielić kilka znacznie większych obszarów chronionych. Być może właśnie z tego powodu należy do najchętniej odwiedzanych parków narodowych w Polsce.
Ojcowski Park Narodowy (OPN) leży w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Jest najmniejszym parkiem narodowym w Polsce. Ma zaledwie 21,5 km2 powierzchni, podczas gdy największy z polskich parków, Biebrzański, jest niemal 30 razy większy. Jednak mimo niewielkiej powierzchni atrakcji jest tu tak dużo, że OPN należy do najpopularniejszych parków narodowych w Polsce. W 2023 r. gościło w nim około 500 tysięcy turystów.
Ojcowski Park Narodowy to prawdziwa perła Małopolski, oaza spokoju i zieleni niemal u bram Krakowa. Dlatego mieszkańcy tego miasta tak chętnie przyjeżdżają tu w weekendy. I powracają do parku wielokrotnie. I nie tylko oni. Park odwiedzają goście z całej Polski.
Atrakcje OPN są bardzo zróżnicowane. Znajdują się tu zamki o średniowiecznych korzeniach, tajemnicze jaskinie, fantazyjne skały, restauracje, muzeum, pustelnia, pozostałości grodzisk i oczywiście mnóstwo dość łatwych szlaków spacerowych.
Najmniejszy polski park narodowy ma też inną zaletę – tutaj po prostu wszędzie jest blisko. To jednak nie znaczy, że park da się zobaczyć i poznać w jeden dzień czy weekend. Dwa weekendy lub jeden przedłużony weekend to naprawdę minimum, jeśli chcesz odkrywać park na spokojnie i spenetrować jego najważniejsze atrakcje. Bieganie po szlakach, tylko po to, żeby je „zaliczyć”, nie ma większego sensu. Poza tym, jeśli przyjedziesz do OPN w weekend, niestety musisz liczyć się z kolejkami do jaskiń czy straconym czasem na poszukiwanie wolnego miejsca parkingowego.
Zagraniczni turyści przybywający do Krakowa w ramach jednodniowych wycieczek odwiedzą zazwyczaj także Oświęcim lub Zakopane. Ostatnio goście ci powoli odkrywają także Ojcowski Park Narodowy, który okazuje się dla nich niezwykłą atrakcją, niemal u bram dawnej stolicy Polski.
Ojców i Dolina Prądnika, nazywane niegdyś „polską Szwajcarią”, szczególnie okazale prezentują się jesienią. W parku robi się wówczas naprawdę kolorowo. Czerwień, złoto, brązy, pomarańcz, takie właśnie ciepłe kolory przybierają wówczas liście drzew. W słoneczne dni jest tutaj naprawę pięknie i nieco wręcz magicznie.
Informacje podstawowe
Kraina skał
Ojcowski Park Narodowy nazywany jest krainą skał i nietoperzy. To bardzo trafne określenie.
W okresie jury, około 150 milionów lat temu, na terenie Doliny Prądnika znajdowało się płytkie morze. Z biegiem czasu na jego dnie osadzały się szczątki morskich zwierząt: gąbek, amonitów, belemnitów. W ciągu milionów lat szczątki te przekształciły się w wapienne skały, których grubość na tym terenie dochodzi nawet do 200 m.
Gdy morze się cofnęło, odsłonięte skały zaczęły podlegać erozji. A kiedy miliony lat później ukształtował się obecny układ rzek, wody Prądnika i Sąspówki rozpoczęły drążenie swoich dolin. Mozolnie wcinały się w wapienną płytę, w jej spękania, tworząc coraz głębsze kaniony o coraz bardziej stromych, urwistych zboczach. Miękkie wapienie i osady wymywały się dość łatwo. Twardsze wapienie, skaliste, pozostawały na swoim miejscu. W ten sposób powstały słynne ostańce i wszelkie inne formacje skalne: Maczuga Herkulesa, Brama Krakowska, Rękawica czy Igła Deotymy. Procesy krasowe trwają w parku do dzisiaj.
Kraina nietoperzy
Spacerując beztrosko po Ojcowskim Parku Narodowym i ciesząc się jego atmosferą, nawet nie wyobrażamy sobie, jak niewiele brakowało, by park ten nie istniał, gdyż nie miałby czego chronić. W XIX w. właściciele okolicznych ziem rozpoczęli ich rabunkową eksploatację, masowo wycinając drzewa. Z jaskiń wydobywali osady z przeznaczeniem na nawóz. Nieodwracalne szkody wyrządzili także ówcześni „turyści”, wyłamując dla siebie pamiątki w jaskiniach – stalaktyty i stalagmity.
Na szczęście dewastację w porę udało się zatrzymać. Dlatego dzisiaj, mimo swojej niewielkiej powierzchni, OPN może pochwalić się niezwykle bogatą i zróżnicowaną fauną i florą. Na terenie parku skatalogowano 950 gatunków roślin naczyniowych, 230 gatunków mchów, ponad 1100 odmian grzybów. Wśród nich wszystkich 84 gatunki chronione.
W OPN występują rośliny kserotermiczne, czyli ciepłolubne. Zazwyczaj rosną na południu Europy. Gatunki te preferują słabe wapienne gleby oraz niską wilgotność, intensywne nasłonecznienie, wysokie temperatury. W parku można je znaleźć na południowych zboczach Doliny Prądnika.
To niezwykle wrażliwe rośliny i trzeba o nie nieco zadbać, by zachować różnorodność biologiczną parku. Gdy zaczynają zarastać, zwiększa się ich zacienienie, wilgotność i żyzność gleby. To warunki niekorzystne dla roślin kserotermicznych. By temu przeciwdziałać, stosuje się koszenie, usuwa młode drzewa, a nawet używa żywych kosiarek – owiec i kóz. Nie zjadają one roślin kserotermicznych, nie smakują im, zazwyczaj mają zbyt dużą zawartość olejków eterycznych. Za to zjedzą chętnie wszystko wokół.
Liczbę występujących w parku i jego otulinie gatunków zwierząt szacuje się aż na 11 tysięcy. To liczba wręcz niewyobrażalna na tak małej powierzchni. Większe ssaki, które można tu spotkać, to sarny, dziki, lisy, zające, w parku mieszkają także bobry. Naliczono tu również 120 gatunków ptaków. Najliczniejsze są owady – jest ich ponad 5 tysięcy. Spośród wszystkich gatunków zwierząt 218 jest chronionych.
Symbolem parku są nietoperze. Można tu spotkać aż 17 gatunków, spośród wszystkich 25, które żyją w Polsce. Najliczniej występują podkowiec mały i nocek duży. Inne gatunki są rzadsze, nie wszystkie pojawiają się każdej zimy, by hibernować w jaskiniach.
Ciekawostki o Ojcowskim Parku Narodowym
- Ojcowski Park Narodowy jest najmniejszym spośród 23 parków narodowych w Polsce.
- Na terenie parku znajduje się ponad 700 jaskiń, ale tylko trzy są dostępne dla turystów.
- Z 25 gatunków nietoperzy żyjących w Polsce na terenie parku zaobserwowano 17, nietoperz jest symbolem OPN i widnieje w jego logo.
- Ponad 100 tysięcy lat temu Dolina Prądnika przypadła do gustu neandertalczykom, którzy w niej zamieszkali. Nie wiemy, co ich przyciągnęło – czy spektakularne widoki, czy fakt, że tutejsze jaskinie są nieco większe niż dzisiejsze „apartamenty” (i były dostępne bez kredytu spłacanego przez całe życie).
- Z atrakcjami parku związani są Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, ale także Herkules, Krak oraz znany czarnoksiężnik pan Twardowski (postać jak najbardziej autentyczna).
- Park słynie z hodowli pstrągów, których można tu również skosztować (wędzone, grillowane, gotowane na parze).
Poruszanie się po parku. Jak zwiedzać Ojcowski Park Narodowy?
To zależy, na co masz ochotę! Spacery szlakami, punkty widokowe? Zamki, jaskinie, muzea, pustelnię? A może na wszystko? 😆
Ojcowski Park Narodowy składa się z dwóch części – północnej i południowej. Pomiędzy nimi można przemieszczać się samochodem (problemy z parkowaniem), rowerem lub na piechotę. Obie części parku łączy szlak czerwony. Jednak przejście spod zamku w Ojcowie do zamku Pieskowa Skała zajmie ok. 2 godz. (to nieco ponad 7 km) w jedną stronę. Dlatego większość turystów ogranicza wizytę w parku w ciągu jednego dnia do części północnej lub południowej.
W północnej części największymi atrakcjami są zamek Pieskowa Skała i Maczuga Herkulesa. Pomiędzy północną a południową częścią znajdują się Osada Młynarska Boroniówka i Pustelnia Błogosławionej Salomei w Grodzisku. Reszta atrakcji (m.in. zamek w Ojcowie, Jaskinia Łokietka, Jaskinia Ciemna, Brama Krakowska, Rękawica) znajduje się w południowej części. Jest ona większa i bardziej zatłoczona, choć jej odnoga, Dolina Sąspowska, to prawdziwa oaza spokoju.
Południowa część OPN jest zamknięta dla ruchu kołowego, samochodem (czy autobusem miejskim) można dojechać tylko do parkingu pod zamkiem w Ojcowie.
Piesze spacery i szlaki turystyczne w Ojcowskim Parku Narodowym
Ojcowski Park Narodowy to doskonałe miejsce dla osób, które lubią aktywnie spędzać czas wolny. Na jego terenie wytyczono pięć szlaków pieszych: czerwony, niebieski, żółty zielony i czarny. Ich łączna długość przekracza 40 km. Poprowadzono je w taki sposób, by łatwo dotrzeć do wszystkich najważniejszych atrakcji. Łącząc szlaki, można tworzyć własne większe i mniejsze pętle, łatwo wracając do miejsca startu. I wybrać trasę dostosowaną do własnych możliwości (i wolnego czasu), ze względu na budowę geologiczną parku niektóre podejścia są bowiem dość strome. Nie są trudne, ale mogą być męczące.
Na terenie OPN w bardzo wielu miejscach występuje problem z zasięgiem sieci komórkowych. To oznacza trudności z używaniem kart płatniczych, aplikacji mapowych i innych na telefonach czy nawet z wykonywaniem połączeń. Jeśli chcesz spacerować szlakami, zabierz ze sobą mapę papierową lub pobierz swoje mapy na komórkę w wersji offline, jeśli posiadają taką opcję. Zaopatrz się też w gotówkę, by zapłacić za parkingi (tylko bilon), bilety wstępu czy obiad w restauracji. Czasami można zrobić to kartą, czasami nie. Ot, taka loteria.
Mapa Ojcowskiego Parku Narodowego
Poniżej znajduje się mapa Ojcowskiego Parku Narodowego z zaznaczonymi atrakcjami opisanymi w tekście. Zamieszczone są na niej również szlaki biegnące przez park oraz parkingi. Więcej o parkowaniu (czasami to prawdziwe wyzwanie) w OPN przeczytasz tutaj.
Co warto zobaczyć w Ojcowski Parku Narodowym? Największe atrakcje parku
Z czego słynie Ojcowski Park Narodowy? Atrakcji jest tu naprawdę wiele i są bardzo różnorodne. Poniżej wymieniamy te największe, najbardziej znane. Nasza lista nie jest jednak rankingiem. Jedni lubią wałęsać się po szlakach, inni zaglądać w głąb ziemi, a są też tacy, którzy uwielbiają zabytki. Każdy znajdzie w parku coś dla siebie.
-
- Zamek Pieskowa Skała – jeden z najładniejszych zamków w Polsce, świetny przykład architektury renesansowej, nazywany Małym Wawelem
- Zamek w Ojcowie – dzisiaj w ruinie, a jednak jest to jeden z najbardziej znanych zamków w Polsce
- Jaskinia Łokietka – czy to właśnie w niej ukrywał się kandydat na polskiego króla?
- Jaskinia Ciemna – dom nietoperzy i neandertalczyków
- Maczuga Herkulesa, Brama Krakowska i Rękawica to najsłynniejsze formacje skalne w parku. Z każdą wiąże się legenda. A może jest w nich jednak ziarno prawdy
- Boroniówka – świetnie zachowany stary młyn wodny i tartak. Urządzenia napędzane kołem wodnym działają do dzisiaj
- Szlaki spacerowe – łączą największe atrakcje parku, prowadzą przez wąwozy, leśne ostępy, dzięki nim można się wdrapać na szczyty gór i dojść do jaskiń. Dla wielu osób szlaki to największa atrakcja parku
- Pstrąg – może nie jest symbolem parku, ale tutejsza hodowla jest jego atrakcją, nie brakuje też okazji, by tej atrakcji skosztować, w różnej postaci.
Ojców, Dolina Prądnika i Dolina Sąspowska
Wieś Ojców
Ojców to nieduża, malownicza wieś, serce OPN. Jest położona w centralnej części Doliny Prądnika. Została uznana za najpiękniejszą wieś Małopolski w 2023 r. i naszym zdaniem w pełni na ten tytuł zasługuje.
W Ojcowie zbiegają się wszystkie szlaki turystyczne. W sezonie osada tętni życiem, czasami jest tu nawet zbyt tłoczno. Turyści tu odpoczywają, mają także możliwość skosztowania specjałów w lokalnych karczmach. Zwłaszcza pstrąga, ale nie tylko.
Ojców to wieś nieduża, ale z dość długą historią. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1370 r. Przez wieki nic się tu nie działo, aż w połowie XIX w. Ojców zaczął się przekształcać w uzdrowisko. Atmosfera „polskiej Szwajcarii” – jak określano wówczas Dolinę Prądnika – zrobiła swoje. Bywali tu Fryderyk Chopin, Cyprian Kamil Norwid, Stanisław Moniuszko, Stanisław Staszic. A nieco wcześniej zawitał tu nawet król Stanisław August Poniatowski.
Dla kuracjuszy zbudowano wiele pensjonatów i zakładów leczniczych. I właśnie zachowane do dzisiaj drewniane domy w Ojcowie to jeden z symboli i skarbów tego miejsca. Wzniesiono je w stylu ojcowskim, który był wzorowany na architekturze szwajcarskiej, alpejskiej, ale z lokalnymi zdobieniami.
Dolina Prądnika
Jeśli wieś Ojców można porównać do serca OPN, to Dolina Prądnika niewątpliwie będzie jego kręgosłupem. To właśnie wzdłuż tej niezwykle malowniczej doliny rozciąga się park.
Dolina Prądnika uznawana jest często za najpiękniejszą dolinę Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Jest pełna jaskiń, fantastycznych skał, zamków, starych grodzisk, punktów widokowych.
Stojąc na dnie Doliny Prądnika, można łatwo odnieść wrażenie, że przebywa się w górach. Wokół wyrastają nagie skały i strome zbocza. Nic bardziej mylnego. Dolina Prądnika to po prostu wielki jar krasowy, swoista rynna, która powstawała przez miliony lat, rzeźbiona przez płynący jej dnem potok.
Dolina Prądnika to miejsce, w którym koncentruje się ruch turystyczny w OPN. Jej dnem, w południowej części parku, wiedzie wygodna wyasfaltowana droga, zamknięta dla ruchu kołowego. Popularność tego miejsca ma także swoją złą stronę – w słoneczne weekendy robi się tutaj ciasno, a dolina zaczyna gdzieniegdzie przypominać Krupówki. I nie jest to bynajmniej komplement.
Dolina Sąspowska
Gdy w Dolinie Prądnika panuje tłok i harmider, Dolina Sąspowska staje się upragnionym azylem dla tych, którzy poszukują wyciszenia. To jeden z ciekawszych zakątków OPN. Choć doliny leżą obok siebie (Dolina Sąspowska jest odgałęzieniem Doliny Prądnika), to całkowicie się różnią. Dolina Sąspowska jest dzika, rzadziej przemierzają ją turyści. To dobre miejsce na spacer, zwłaszcza że dolina jest dość płaska.
Najsłynniejsze formacje skalne w Ojcowskim Parku Narodowym
Ojcowski Park Narodowy słynie z fantazyjnych formacji skalnych. Powstały one w wyniku trwających miliony lat procesów geologicznych. Formacje te, skalne ostańce, zbudowane są z twardych wapieni, które nie zostały wymyte przez rzekę. Płynąca woda wypłukała więc wszystko wokół, pozostawiając na swoim miejscu Maczugę Herkulesa, Bramę Krakowską, Igłę Deotymy, Skały Panieńskie i Rękawicę.
Niemal z każdą formacją skalną wiąże się fascynująca legenda, która na swój sposób tłumaczy jej powstanie. Jedne legendy są zabawne, inne przerażające.
Podobno w powstaniu Maczugi Herkulesa palce maczał sam diabeł. To prawdopodobnie najbardziej znana skała w Polsce. Co ciekawe, Maczuga Herkulesa, zwana też Maczugą Kraka, stoi na… Fortepianie. Nie mniej znana jest Brama Krakowska. Odwiedzają ją tłumy turystów, nie każdy jednak wie, że brama się zamyka, a gdy się zamknie, nastąpi koniec świata.
Skały Panieńskie to pamiątka po najeździe Tatarów. Doliną Prądnika uciekały przed nimi zakonnice do swojego klasztoru w Grodzisku. Gdy było już jasne, że ucieczka się nie powiedzie, siostry, broniąc się przed pohańbieniem, poprosiły Boga, by zamienił je w skały. Tak powstały Skały Panieńskie.
A skoro już o Bogu mowa, to w parku mamy jeszcze jeden dowód Jego ingerencji. Jest nim Rękawica. Niektórzy uważają, że to najpiękniejsza formacja skalna w Dolinie Prądnika. Legenda mówi, że w czasie najazdu Tatarów (znowu!) miejscowa ludność schroniła się w Jaskini Ciemnej. Jednak wejście do niej było dobrze widoczne. Dlatego uciekinierzy modlili się do Boga, by ukrył otwór. Stwórca zasłonił go… swoją własną ręką. I znajduje się ona tu do dzisiaj.
Jest także skała znana jako Jonaszówka. Nie jest piękna ani szczególnie wysoka, ale na jej szczyt można wejść. To doskonały punkt widokowy na Dolinę Prądnika, Ojców i ojcowski zamek w oddali.
Jaskinie w Ojcowskim Parku Narodowym
Na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego odkryto dotychczas ponad 700 jaskiń. Jednak tylko trzy z nich są dostępne dla turystów.
Planując wizytę w jaskini, upewnij się, w jakich godzinach są one otwarte i zabierz ze sobą coś ciepłego do ubrania. Temperatura wewnątrz grot to zaledwie 7–8oC.
Jaskinia Łokietka
To jedna z najsłynniejszych polskich jaskiń i jedna z największych atrakcji OPN. Była znana ludziom już w czasach prehistorycznych, ale słynie głównie z legendy związanej z Władysławem Łokietkiem.
Wejście do jaskini znajduje się na stoku Góry Chełmowej (473 m n.p.m.), najwyższego wzniesienia w OPN. Jaskinia składa się z kilku korytarzy, dwóch dużych sal (Rycerskiej i Sypialni) oraz dwóch mniejszych. Nazwy sal odnoszą się wprost do legendy o Łokietku i być może przed wiekami rozgrywała się w nich fascynująca historia.
Jaskinie w OPN zostały wyrzeźbione przez wodę. Jak to jednak możliwe, skoro jaskinie Łokietka i Ciemna znajdują się wysoko ponad dnem doliny? Czyżby wielki potop często nawiedzał Dolinę Prądnika?
Jaskinie powstały, gdy Doliny Prądnika jeszcze nie było, a strumień płynął po Wyżynie Olkuskiej – na poziomie dzisiejszego otoczenia OPN. Wówczas woda wciskała się w szczeliny i drążyła podziemne groty. Z czasem, gdy strumień wypłukiwał coraz więcej miękkich materiałów, utworzyła się dolina i obniżało jej dno, ale jaskinie wydrążone w twardszych skałach pozostały na swoim miejscu, znacznie powyżej dna doliny.
Jaskinia Ciemna
Nieco inna, ale nie mniej ciekawa jest Jaskinia Ciemna. Kiedyś korzystali z niej neandertalczycy, dzisiaj każdej zimy ze stropu zwisa tu duża populacja nietoperzy. Mają sporo miejsca dla siebie, gdyż w jaskinia skrywa największą dotychczas odkrytą komorę na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.
Będąc w jaskini, uważaj na krople wody spadające ze stropu, tzw. deszcz jaskiniowy. Nie chodzi o to, żeby się nie zmoczyć. Wręcz przeciwnie, można się zmoczyć, ale odpowiednio. Tradycja mówi: komu kropla wody spadnie na głowę – tego czeka niezwykła mądrość, będzie miał także szczęśliwe życie. Komu na rękę, czeka go bogactwo, komu na plecy – tego czeka ciężka praca. Warto więc odpowiednio się ustawić 🤣.
Wejście do jaskini znajduje się w ścianie pionowego urwiska, ok. 65 m nad dnem Doliny Prądnika. Nie jest jednak z dna dobrze widoczne – przesłania je ręka Boga (czyli słynna Rękawica). Zaraz za wejściem rozciąga się główna komora jaskini, olbrzymia podziemna sala. W przeszłości była jeszcze wyższa, gdyż na jej dnie zalegają osady, których grubość dochodzi do 8 m. To właśnie w nich odnajdywane są ślady z minionych czasów: kości prehistorycznych zwierząt, ząb neandertalczyka i krzemienne narzędzia.
Jaskinia Krowia
Jaskinia Krowia nazywana także Schroniskiem Krowim to trzecia z jaskiń w OPN, do której można wejść. I słowo „wejść” jest tutaj zdecydowanie lepsze niż „zwiedzać”. Jaskinia jest bowiem niewielką, płytką grotą. W przeszłości była wykorzystywana jako schronisko dla pasących się w okolicy krów, stąd jej nazwa. Nazywana jest potocznie także Owczarnią.
Jaskinie, czy raczej tego typu wnęki skalne, w czasach prehistorycznych były chętnie wykorzystywane przez ludzi. W ich namuliskach (osadach dennych) archeolodzy znajdują kości zwierząt i prehistoryczne narzędzia. Tutaj jednak takich śladów nie odnaleziono – grota jest zbyt łatwo dostępna i ślady z dawnych czasów dawno zostały zniszczone.
Jaskinia Krowia ma także swój epizod filmowy. Kręcono w niej jedną ze scen filmu Ogniem i mieczem w reżyserii Jerzego Hoffmana.
Ze względu na wielkość Jaskini Krowiej wizyty w niej zdecydowanie nie można porównać do zwiedzania Jaskini Łokietka lub Ciemnej, nie stanowi ona także namiastki tych wizyt. Grota dostępna jest bez ograniczeń.
Jaskinie poza granicami parku
Lubisz penetrować podziemne światy, a jaskinie w OPN nie zaspokoiły twojego apetytu? W okolicy parku są jeszcze dwie pieczary, które zdecydowanie warto odwiedzić.
W Jerzmanowicach znajduje się Jaskinia Nietoperzowa, królestwo nietoperzy i zarazem najdłuższa jaskinia na całej Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. W Wierzchowie jest Jaskinia Wierzchowska Górna, która oferuje najdłuższą podziemną trasę turystyczną w Polsce, wśród wszystkich dostępnych jaskiń.
Ponieważ obie jaskinie leżą poza granicami OPN, panuje w nich bardziej kameralna atmosfera i zazwyczaj jest tu mniej tłoczno. Naszym zdaniem zdecydowanie warto zboczyć nieco z utartych szlaków, by je poznać. W niczym nie ustępują ojcowskim, a zdaniem wielu osób są nawet ciekawsze.
Zamki w Ojcowskim Parku Narodowym
W średniowieczu Dolina Prądnika miała duże znaczenie strategiczne – jej dnem biegł ważny szlak handlowy. By go strzec, wzniesiono dwa zamki: zamek w Ojcowie i zamek Pieskowa Skała. Były one także częścią tzw. Szlaku Orlich Gniazd, sieci warowni broniących granicy Małopolski przed Czechami, którzy dominowali wówczas na Śląsku.
Zamek w Ojcowie
Wzniesiony na polecenie Kazimierza Wielkiego zamek jest jednym z najbardziej znanych w Polsce. To nieco zaskakujące, gdyż z fortecą nie jest związana wielka historia, nie opowiadają o niej niesamowite legendy. A przede wszystkim dzisiaj są tu ruiny, dalekie od dawnej świetności warowni.
Zamek wzniesiono w 2. połowie XIV w. na szczycie stromej Góry Zamkowej. Kazimierz Wielki nazwał ją Ociec u Skały, na cześć swojego ojca, Władysława Łokietka. Książę (późniejszy król) ukrywał się w pobliskiej jaskini w czasie walk o tron z Czechami. Dzisiaj to Jaskinia Łokietka. I jak łatwo się domyśleć, od nazwy Ociec pochodzi współczesna nazwa wsi Ojców.
Ruiny świetnego niegdyś zamku dzisiaj prezentują się skromnie. Dawne domy mieszkalne już nie istnieją. Z kompleksu zachowały się jedynie malownicza wieża bramna, ośmiokątna wieża ostatniej obrony oraz fragmenty murów obronnych. Jest także studnia – niegdyś miała 50 m głębokości, dziś jest o połowę płytsza.
W wieży bramnej urządzono niewielką wystawę o historii zamku. Są tu szkice i zdjęcia warowni z dawnych epok. Najciekawsza jest makieta przedstawiająca zamek w XV w. Wieża ostatniej obrony to jedna z pierwszych budowli kompleksu. Pierwotnie była wyższa o ok. 8 m. Obecnie można w niej obejrzeć film o historii zamku.
Na fundamentach dawnego domu mieszkalnego z XVII w. zamontowano taras widokowy z metalowych krat. Rozciąga się z niego ciekawa panorama Doliny Prądnika i Ojcowa.
Zamek Pieskowa Skała
Majestatyczny zamek Pieskowa Skała jest całkowitym przeciwieństwem zamku w Ojcowie. Nie są to skromne pozostałości, ruiny. To „perła polskiego renesansu”, „Mały Wawel” – tak nazywana jest rezydencja.
Zamek wzniesiono na polecenie Kazimierza Wielkiego w 1. połowie XIV w. Kilkadziesiąt lat później przeszedł w ręce rodu Szafrańców, którzy władali Pieskową Skałą przez 230 lat. Szafrańcowie byli wpływowymi urzędnikami na królewskim dworze, ale byli wśród nich też tacy, którzy popadali w niełaskę, parali się alchemią, czarną magią i rozbojem. Krzysztof Szafraniec został nawet za swoją zbójecką działalność ścięty na Wawelu.
W XVI w. zamek przeszedł bardzo duże zmiany. Pod wpływem mody gotycką warownię przebudowano na renesansową rezydencję. Inspiracją do działania była przebudowa królewskiego zamku na Wawelu.
Powstał wówczas m.in. dziedziniec arkadowy, jedna z głównych atrakcji zamku. Uwagę zwracają na nim nie tylko arkady, ale także maszkarony – karykaturalne twarze ludzkie i zwierzęce.
W salach zamkowych urządzono cztery stałe ekspozycje. Wystawa „Europejskie style i mody w sztuce” prezentuje – jak wskazuje sama nazwa – różnorodne style i mody w sztuce i ich ewolucję na przestrzeni wieków. Od gotyckich rzeźb i malarstwa z XV w., poprzez epokę renesansu, baroku aż do sztuki neogotyckiej i secesji. Można tu zobaczyć rzeźby, meble, porcelanę i elementy wyposażenia wnętrz. Ekspozycję uzupełniają obrazy z różnych epok, dzieła europejskich i polskich mistrzów malarstwa (Matejko, Siemiradzki, Chełmoński, Malczewski).
„Angielskie wnętrza z kolekcją obrazów” to wystawa poświęcona sztuce brytyjskiej. Prezentuje kolekcję malarstwa angielskiego z XVIII i XIX w., w komnatach zaaranżowanych tak, by odwzorować atmosferę angielskich wnętrz pałacowych.
„Kultura staropolska” opowiada o bogactwie tradycji szlacheckich. Można oglądać tu zbiory malarstwa, rzemiosła artystycznego, złotnictwa, meble oraz militaria.
„Historia Pieskowej Skały” przybliża dzieje zamku. Są tu m.in. makiety warowni i jej dawne plany. Częścią wystawy jest kaplica św. Michała Archanioła i znajdująca się pod nią krypta. Kaplica to jedno z najciekawszych zamkowych wnętrz. Jej barokowy wystrój pochodzi częściowo z czasów budowy.
Będąc na zamku, warto jeszcze zajrzeć do ogrodów. Można z nich podziwiać XVI-wieczną renesansową loggię widokową. Jest niedostępna dla turystów, ale widokiem na Dolinę Prądnika i Maczugę Herkulesa można cieszyć się z dachu jednego z bastionów.
Inne atrakcje
Kaplica na Wodzie
Intrygującą atrakcją OPN jest Kaplica na Wodzie zadedykowana św. Józefowi Rzemieślnikowi (Robotnikowi). To niewielka świątynia zbudowana… wprost ponad korytem Prądnika. Dlaczego wybrano takie dziwne miejsce? Kaplica powstała na początku XX w., w czasach, gdy Polska była pod zaborami. Car, w odwecie za wybuch powstania styczniowego, zabronił stawiania świątyń na ziemi. By nie złamać zakazu, świątynię wybudowano więc ponad strumieniem.
Boroniówka
To wyjątkowo klimatyczne miejsce: działający, stary drewniany młyn oraz tartak napędzane kołem wodnym. Zakładów takich było w Dolinie Prądnika niegdyś kilkadziesiąt. Przetrwało do dziś niewiele.
Ta niezwykła atrakcja, prawdziwa perełka, jest tak bardzo odmienna od starych zamków, mrocznych jaskiń czy też sterczących dumnie skalnych ostańców, które są ozdobą OPN. A jednak Boroniówka jest ściśle związana z Doliną Prądnika i reprezentuje jej dziedzictwo.
Siła wody w dolinie była wykorzystywana przez ludzi od średniowiecza. Historia młyna sięga XV w., zaś obecne zabudowania pochodzą z 1850 r. Stare urządzenia napędzane kołem wodnym działają do dziś i są dla odwiedzających uruchamiane. Młyn jak dawniej mieli ziarno i przesiewa mąkę, a w tartaku wióry lecą, choć już tylko na pokaz.
Pustelnia Błogosławionej Salomei w Grodzisku
Poza utartymi szlakami, wysoko ponad Doliną Prądnika, wznosi się mało znany i nieco tajemniczy kompleks religijny. Korzeniami sięga XIII w., gdy powstał tu klasztor klarysek. A być może wzniesiono go w miejscu zniszczonego grodu, choć dotychczas nie znaleziono na to dowodów.
Obecny kompleks powstał w XVII w. Składa się z niewielkiego renesansowo-barokowego kościółka, domu prebendarza, grot modlitewnych i małego domku-pustelni, w którym wiodła samotne życie błogosławiona Salomea Piastówna, siostra krakowskiego księcia Bolesława Wstydliwego. Tutaj też zmarła w 1268 r. Na terenie kompleksu znajduje się także intrygujący obelisk ustawiony na grzbiecie… słonia. Wzniesiono go w 1686 r., w trzy lata po słynnej bitwie pod Wiedniem, by upamiętnić wielkie zwycięstwo Jana III Sobieskiego nad Turkami.
Ekspozycja przyrodnicza Ojcowskiego Parku Narodowego
U podnóża zamku w Ojcowie stoją dwa duże, białe budynki. To dawny Hotel pod Łokietkiem i Hotel pod Kazimierzem. Zostały wybudowane w XIX w. z kamieni pochodzących z rozbiórki zamku. Obecnie w dawnym Hotelu pod Kazimierzem mieści się dyrekcja OPN, natomiast w Hotelu pod Łokietkiem urządzono ciekawą ekspozycję przyrodniczą.
To doskonałe miejsce dla wszystkich, którzy chcą poznać i zrozumieć najmniejszy park narodowy w Polsce. Poznać Dolinę Prądnika, jej mieszkańców, także w czasach prehistorycznych. Dowiedzieć się czegoś o przyrodzie, którą cieszymy się wokół. Po wizycie w tym niewielkim muzeum można przemierzać park w sposób dużo bardziej świadomy i łatwiej dostrzegać różne jego tajemnice.
Góra Koronna i wzgórze Okopy
Wzniesienia nie należą do największych atrakcji OPN, ale ich „zdobycie” jest doskonałym uzupełnieniem wizyty w parku. Łączy je zielony szlak, ten sam, który prowadzi do Jaskini Ciemnej. Na obu wzgórzach znajdują się liczne punkty widokowe, oferujące możliwość spojrzenia na OPN z góry.
Zdobycie Góry Koronnej (436 m n.p.m.) wymaga sporego wysiłku. Podejście nie jest trudne, ale ze względu na różnicę wysokości męczące. Przejście na wzgórze Okopy jest już łatwiejsze. Jego szczyt jest porośnięty gęstym lasem. W XIII w. wznosił się w tym miejscu gród obronny. Jego pozostałości są już dzisiaj bardzo słabo widoczne.
Czy warto odwiedzić Ojcowski Park Narodowy?
Naszym zdaniem zdecydowanie tak. To najmniejszy park narodowy w Polsce, ale ma mnóstwo bardzo różnorodnych atrakcji. Spacery są tu prawdziwą przyjemnością. Szlaki biegną wąwozami, po dnach dolin, przez gęste lasy, prowadzą do wielu punktów widokowych. W parku są też tajemnicze jaskinie, stare zamki, piękne formacje skalne. Chyba nie ma turysty, który nie znalazłby tu czegoś dla siebie. Nawet miłośnicy turystyki kulinarnej chętnie przyjeżdżają do Ojcowa, by rozkoszować się hodowanym w parku pstrągiem.
Małe jest piękne! I zdecydowanie warto do parku przyjechać nie tylko raz, ale też często wracać.
